Geçtiğimiz hafta hem derlediğim edebiyat uyarlamaları listesine gösterdiğiniz ilgi için teşekkür ederim. Liste sizlerden çok güzel geri dönüşler alsa da Hollywood sinemasının dışına pek çıkamadığını düşünerek rahatsızlık duydum. Ardından Türkiye sinemasındaki yerli edebiyat uyarlamaları listesini derlemenin bu haftaya yakışacağını ve benim de bu liste işlerine biraz daha alışmama yardımcı olacağını düşündüm. Eksikleriyle, hatalarıyla, ‘bunu nasıl unutursun!’larınızla işte karşınızda ‘Başarılı 50 Yerli Edebiyat Uyarlaması’..
Listedeki filmlerin sıralaması başarı sırasına göre değil, keyfi bir sıralamayla yapılmıştır. Her filmin ayrı ayrı kıymetli olduğuna güvenebilirsiniz.
İyi seyirler ve iyi okumalar dilerim.
1. Ömer Kavur – Anayurt Oteli (Yusuf Atılgan)
Bilinç akışıyla yazılan bir eseri sinemaya uyarlamanın ne kadar güç olacağını tahmin edebilirsiniz fakat bu filmde usta rejisör Ömer Kavur, Yusuf Atılgan’ın unutulmaz eseri Anayurt Oteli’ne kendi ruhundan üfleyerek ortaya Türkiye Sineması’nın en şahsına münhasır eserlerinden birisini koymuştur. Sıradan hatta sıkıcı sayılabilecek bir Anadolu kasabasında aileden kalma oteli işleten Zebercet’in bir gece otele gelen gizemli bir kadını takıntı haline getirmesini ve sonrasında yaşadıklarını anlatan eserin filme uyarlanırken sadece eylemlerin değil, karakterin de özenle uyarlanması ve Macit Koper’in fevkalade oyunculuğu bu filmi Türkiye Sineması’nın en iyi filmlerinden yapmakla beraber listemizin de açılış filmi yapıyor.
2. Metin Erksan – Beş Türk Hikayesi Televizyon Filmleri
Türkiye Sineması’nın önemli ustalarından Metin Erksan’ın, 1974 yılında İsmail Cem dönemindeki TRT için çektiği Sait Faik Abasıyanık’ın “Müthiş Bir Tren”, Kenan Hulusi’nin “Sazlık”, Samet Ağaoğlu’nun “Bir İntihar”, Sabahattin Ali’nin “Hanende Melek” ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Geçmiş Zaman Elbiseleri” adlı öyküleri yönetmenin gerçeküstücü dili ve yorumlamasıyla tekrar hayat bulurlar. Ortalama yarım saat uzunlukta olan filmlerden sadece üçü TRT’de yayınlanırken ‘Hanende Melek’ ve ‘Geçmiş Zaman Öyküleri’ filmleri sansüre takılarak yayınlamazlar, fakat günümüzde beş filme de ulaşmak mümkün -beş hikayeye de tabii- . Bu beş filmi de listeye ekleyerek devam ediyoruz.
3. Zülfü Livaneli – Yer Demir Gök Bakır – Yaşar Kemal
Edebiyatımızın büyük isimlerinden Yaşar Kemal’in Dağın Öte Yüzü serisinin ikinci kitabı olan ‘Yer Demir Gök Bakır’ usta yönetmen Wim Wenders’ın (Berlin Üzerindeki Gökyüzü) yapımcılığı, usta görüntü yönetmeni Jurgen Jurges (Ali : Korku Ruhu Kemirir) görüntü yönetmenliğinde ve usta yazar Zülfü Livaneli’nin (Serenad) yönetmenliğinde beyazperdede can bulur. Zor durumdaki köy halkının bulunduğu buhran ortamında kendilerine efsaneler yaratması ve saygı duydukları Taşbaş’a özel güçler atfederek yüceltmelerini konu alan film listemizin üçüncü sırasında kendisine yer buluyor.
4. Mesut Uçakan – Reis Bey – Necip Fazıl Kısakürek
Necip Fazıl Kısakürek’in hapiste yazdığı merhameti ele alan muhteşem eser Reis Bey’in, usta yönetmen Mesut Uçakan rejisi ve Haluk Kurtoğlu’nun kariyerinin en iyi performansını sergilediği oyunculuğuyla taçlandırdığı film, verdiği yanlış bir kararla bir masum bir genci idam ettiren bir hakimin, idam sonrası yaşadığı kırılmayı ve vicdan azabıyla merhamet arayışını konu ediniyor. Çoğu tiradın seyirciye kurşun gibi saplandığı film listede olmayı hak ediyor.
5. Onur Saylak – Daha – Hakan Günday
Oyuncu olarak başladığı kariyerinde, yönetmen olarak devam eden Onur Saylak’ın ilk uzun metrajı Daha, yeraltı edebiyatının en önemli isimlerinden Hakan Günday’ın aynı isimli romanından beyazperdeye uyarlandı. İnsan kaçakçılığı, mülteci sorunu, baba oğul ilişkilerini karanlık ve rahatsız edici bir atmosfer içerisinde sunan film. Sinemamızın en başarılı büyüme hikayelerinden birisi olarak listede kendisine yer buluyor.
6. Tunç Okan – Sarı Mercedes – Adalet Ağaoğlu
Adalet Ağaoğlu’nun Fikrimin İnce Gülü isimli eserinden beyazperdeye uyarlanan Sarı Mercedes, yıllarca gurbette çalıştıktan kendisine Mercedes alan ve köyüne götürmeye çalışan Bayram’ın hikayesini anlatıyor. Keşke daha çok film çekseymiş dediğim Tunç Okan’ın muhteşem mizansenleri ve İlyas Salman’ın harikulade oyunculuğuyla taçlanan eserin çekimleri uzun ve sancılı beş yılda tamamlanarak listemizde kendisine yer buluyor.
7. Ercan Kesal – Nasipse Adayız – Ercan Kesal
Güçlü kalemi ve unutulmaz oyunculuğuyla yıllardır bir yönetmenliğine şahit olmak istediğim Ercan Kesal’ın 2020 yılında İstanbul Film Festivali’nde açılış yapan filmi, bir siyasi partiden aday adayı olan Dr. Kemal Güner’in bir gününü trajikomik bir biçimde anlatıyor. Ritmin hiç düşmediği filmde, Kemal Güner’le güne başlıyor ve birbirinden renkli karakterlerle geçen yorucu bir günün sonuna kadar eşlik ediyoruz. Kendi yazdığı eseri uyarladığı için esere sonuna kadar sadık olan filmi listemizin yedinci sırasına yerleştiriyoruz.
8.Ertem Eğilmez – Hababam Sınıfı – Rıfat Ilgaz
Sinemamızın yapıtaşlarından olan Hababam Sınıfı’nı listemize eklememek olmazdı. Rıfat Ilgaz’ın unutulmaz eseri Özel Çamlıca Lisesi’ne yeni atanan müdür muavimi ve tarih öğretmeni Kel Mahmut’un, okulun haylaz sınıfı Hababam Sınıfı’nı kontrol altına alma mücadelesini anlatan film Ertem Eğilmez’in elinde kült statüsüne ulaştı ve modern seriyle beraber 10 filmlik bir efsaneye dönüştü.
9. Atıf Yılmaz – Selvi Boylum Al Yazmalım – Cengiz Aytmatov
Selvi Boylum Al Yazmalım, Cengiz Aytmatov’un Kırmızı Eşarp adlı romanından Atıf Yılmaz rejisörlüğünde uyarlanan Türkiye Sineması’nın başyapıtlarından olan film birbirini seven, talihsiz bir olay sonucu yolları ayrılan ve en sonunda garip bir tesadüfle tekrar karşılaşan iki insanın parçalanmış hayatlarına tanık olurken sevginin ne olduğunu sorgulatan ve seyircisini ikilemde bırakan finaliyle, listenin en çok ağlatan filmi olarak yerini koruyor.
10. Atıf Yılmaz – Değirmen – Reşat Nuri Güntekin
Sinemamızın hak ettiği değeri yeni yeni anlaşılan usta rejisör Atıf Yılmaz’ın, Reşat Nuri Güntekin’in aynı isimli eserinden uyarladığı film; işine bağlı bir kaymakamın bir eğlence sırasında dansözün hızlı dans etmesi üzerine deprem oluyor sanarak kaçarken kendisini yaralaması ve deprem söylentisinin yayılarak padişaha kadar gitmesini anlatıyor. Deprem üzerinden sosyo-ekonomik ve ahlaki sarsılmalar yaşayan çökmek üzere olan bir imparatorluğun son günlerini hicveden film, sinemamızın başyapıtlarından birisi olarak listede kendisine yer buluyor.
Önerdiklerimiz, önereceklerimizin teminatıdır diye bir cümle uydurarak, geri kalan – Metin Erksan’ın televizyon filmlerini 5 film olarak sayıyoruz.- birbirinden başarılı 36 filmi şöyle derliyoruz.
11. Seyfi Teoman – Bizim Büyük Çaresizliğimiz – Barış Bıçakçı
12. Mustafa Altıoklar – Ağır Roman – Metin Kaçan
13. Zeki Demirkubuz – Kıskanmak – Nahid Sırrı Örik
14. Atıf Yılmaz -Kadının Adı Yok – Duygu Asena
15. Ümit Ünal – Gölgesizler – Hasan Ali Toptaş
16. Nevzat Pesen – Samanyolu – Kerime Nadir
17. Mehmet Güreli – Dört Köşeli Üçgen – Salah Birsel
18. Halit Refiğ – Karılar Koğuşu – Kemal Tahir
19. Metin Erksan – Susuz Yaz – Necati Cumalı
20. Tunç Başaran – Uçurtmayı Vurmasınlar – Feride Çiçekoğlu
21. Halit Refiğ – Gurbet Kuşları – Orhan Kemal
22. Erden Kıral – Hakkari’de Bir Mevsim – Ferit Edgü
23. Yücel Çakmaklı – Küçük Ağa – Tarık Buğra
24. Ömer Lütfi Akad – Pembe İncli Kaftan – Ömer Seyfettin
25. Yücel Çakmaklı – Birleşen Yollar – Şule Yüksel Şenler
26. Ömer Kavur – Körebe – Barış Pirhasan
27.Atıf Yılmaz – Zübük – Aziz Nesin
28. Nejat Saydam – Dokuzuncu Hariciye Koğuşu – Peyami Safa
29. Erden Kıral – Berekeketli Topraklar Üzerinde – Orhan Kemal
30. Tomris Giritlioğlu – Salkım Hanım’ın Taneleri – Yılmaz Karakoyunlu
31. Ziya Öztan – Abdülhamit Düşerken – Nahid Sırrı Örik
32. Memduh Ün – Ağrı Dağı Efsanesi – Yaşar Kemal
33. Şerif Gören / Metin Erksan – Yılanların Öcü – Fakir Baykurt
34. Turgut Yasalar – Sis ve Gece – Ahmet Ümit
35. Osman F. Seden – Çalıkuşu – Reşat Nuri Güntekin
36. Halit Refiğ – Vurun Kahpeye – Halide Edip Adıvar
37. Başar Sabuncu – Asılacak Kadın – Pınar Kür
38. Füruzan – Benim Sinemalarım – Füruzan
39. Yusuf Kurçenli – Karartma Geceleri – Rıfat Ilgaz
40. Abdullah Oğuz – Mutluluk – Zülfü Livaneli
41. Feyzi Tuna – Kuyucaklı Yusuf – Sabahattin Ali
42. Çiğdem Vitrinel – Fakat Müzeyyen Bu Derin Bir Tutku – İlhami Algör
43. Murat Saraçoğlu – 72.Koğuş – Orhan Kemal
44. Faysal Soysal – Ceviz Ağacı – Necip Fazıl Kısakürek
45. Atıf Yılmaz – Eylül Fırtınası – Habib Bektaş
46. Memduh Ün – Yaprak Dökümü – Reşat Nuri Güntekin
